Vatican Manuscripts Added Week 18 of 2022

A total of eighty-nine manuscripts were added this week. As expected, the bulk are Pal.lat and Reg.lat, with Ross and Vat.lat the next two most popular fonds. There were two outlier fonds this week, three manuscripts, including a fragmentary Book of Hours and a catalogue of the Reg.lat library from Ott.lat and one manuscript from Chigiani, a stunning early 16th Spanish Breviary made for king Ferdinand. This week we have a special guest post on a manuscript perhaps less visually stunning than Chig.C.VII.205, but important to the transmission and translation history of Aristotle. The author is Pieter Beullens, who studies the history of the translation of philosophical and scientific works. It is followed by the bottom border image from Reg.lat.1882, f.11v, a copy of St. Augustine's City of God originally comissioned for the papal bursar.

William of Moerbeke(† 1286) worked as a translator during the second half of the 13th century. As his Latin versions of Aristotle were successful textbooks at the medieval universities, they were often assembled according to their topics. Pal. lat. 1033, an Italian manuscript from the 14th century, contains various works of natural philosophy.

William was later criticized by the humanists for following the Greek models too closely in Latin. But even they recognized the value of his work for the correction of the transmitted Greek text, since he often had access to precious old manuscripts that were afterwards lost.

In Pal. lat. 1033, the Florentine humanist Giannozzo Manetti († 1459) copied large sections of the Greek original next to the corresponding translations, see the right and bottom margins of f.1r, to the right. On ff.111r-112r, we find the Latin version of a short treatise on the annual flooding of the Nile. William’s Greek model is lost, and no other copy is known. Unfortunately, as Manetti was also unable to fill the margins with the Greek text, William’s Latin is our only access to this charming work from Antiquity.

Incidentally, that is equally the case for a few works on mathematics that William translated in 1269-1270. The autograph of those versions is also in the Vatican Library, hidden behind an incunable. Ott.lat.1850

Reg.lat.1882_0028_fa_0011v-cropped.jpg
Chig.C.VII.205 (Upgraded to HQ), Breviary (1503-1512)
Incipit: In uigilia natiuita-tis domini ad uesp[er]as. Deus in ad-uitorium

Known as The Breviary of Ferdinand the Catholic, illuminated by Pedro d'Aponte


Ott.lat.163, Martyrology
Incipit: Nono k[a]l[e]nd[s] Janu[aris]

Ott.lat.2543, Giovanni Andreoli Inventario della libreria della Maestra della Regina di Suetia (1689)
Incipit: Inuentario della libreria della Maest[r]a della Regina di Suetia fatto di Giugno 1689 da Giouanni Andreoli

black and white, except the cover which is in color


Ott.lat.2916, Book of Hours, Use of Utrecht (15th C)
Incipit: (f.9r) Dit is ouse vrouwe[n] gende Metten

In dutch. The calendar(ff.1r-8v) has been cut and rebount, Jan-Feb, June and October are missing.


Pal.lat.842, Peter Comestor Historia Scholastica (13th-14th C)
Incipit: Incipit p[ro]logus ep[istol]aris. Incipit p[re]fatio. Incipit hysto[r]ia scolastica.

Pal.lat.868, Iannozii Manetti de vita ac moribus Nicolai Quinti summi pontificis libri tres (15th C)
Incipit: Iannozii Manetti Prefatio ad A. Cardina-lem H?ilerde[n]sen et ad Ioannem Cosme filiv[m] in libris de vita ac gestis Nicolai Qvinti svm-mi pontificis incipit feliciter.

Pal.lat.1033, Aristotle, William of Moerbek (tr) Physica (tr), De caelo (tr) (14th C)
Incipit: Incipit lib[ro] phy[si]cor[um] siu[e] anditus phy[si]ci d[e] ente mo[bili]. Cui[us] lib[er] p[ri]m[us] e[st]

Pal.lat.1130, Gentilis De Fulgineo Expositio super primam et tertiam fen libri tertii Canonis Avicennae (15th C)
Incipit: [I]nquit galienus om ammirari de sapien-tia creatoris

Pal.lat.1131, Avicenna, Ludowici De Florentia (gloss), Mundinus De Foro Julii fen tertia libri Canonis quarti cum expositione, Synonyma (1476)
Incipit: Vole[n]tib[us] aut[em] expo[siti]one quid cyrurgie [quarti] libri

Codices Palatini Entry, from Heidelberg


Pal.lat.1132, Johannes Matthaeus De Gradi, Roger Bacon, et al. Scriptum Super 22nd fen libri tertii Canonis Avicennae, Epistola de retardatione accidentium senectutis et senii, Liber de conservatione iuventutis (1473)
Incipit: Ad Ill[ustrissimi] p. d. d. franciscu[m]

Codices Palatini Entry, from Heidelberg


Pal.lat.1133, Jacobus De Forlivio Expositio primi libri Canonis Avicennae, uaestiones in librum primum Canonis Avicennae (1441)
Incipit: O missis sup[er]fluis narratio[n]ib[us] quib[us]

Codices Palatini Entry, from Italy (Padua?)


Pal.lat.1134, Medical Miscellany (1454, 1400)

Codices Palatini Entry, from Germany


Pal.lat.1137, Rasis, Aus Jacobus de Partibus, ps-Hippocrates, et al. Liber Nonus Almensoris, De ponderibus medicinalibus, Summula, etc (c. 1560)
Incipit: Incipit trac-tatvs no-nvs alman-sorvm. De cephalica et emigranea. Quando rubedo & tensio

Codices Palatini Entry, from Amberg


Pal.lat.1139, Petrus Hispanus, et al. De curis morbo rum secundum librum nonum Almansoris Rasis, Febrium cura, Thesaurus Pauperum, etc. (1532-1544)
Incipit: (f.1r) Breuis epilogatio illorum que dicta sunt In cura dolorum calidorum. Notitia presumposita causarum diuisionum

Codices Palatini Entry, from Ingolstadt


Pal.lat.1140 (Upgraded to HQ), Issac Judeus, Marsilius de Sancta Sophia, Johannes Matthaeus Ferrarius de Gradi Diaetae universales, Quaestiones, Recollectiones super pimum librum tegni (1472)
Incipit: Sicut testant[ur] singule medicor[um]

Codices Palatini Entry, from Heidelberg


Pal.lat.1141, Issac Judaeus, Erhardus Knab, Martinus Rentz Diaetae universales, Quaestiones (1475-1500)

Codices Palatini Entry, from Heidelberg


Pal.lat.1142, Issac Judaeus, Paulus Aegineta Liber febrium, Da passionibus matricis (c. 1500)
Incipit: [A]mire karissime fili Iohannes

Pal.lat.1143 (Upgraded to HQ), Issac Judaeus, Bartholomaeus de Vallone, et al. Medical Miscellany (13th-14th C)
Incipit: Incipit liber feberius ysaac. Q[uonia]m k[arassi]me fili ioh[anne]s lacrimas mesto corde

Codices Palatini Entry, from France


Pal.lat.1144 (Upgraded to HQ), Isidore, Johannes de Sancto Paulo, Arnaldus de Villanova, et al. Medical Miscellany (1401-1450, 14th C)
Incipit: Liberet te deus filea Joh[ann]es damascen[us] tradeus

Codices Palatini Entry, from Heidelberg. First section is ff.1-296, second is ff.297-316


Pal.lat.1146, Nicolaus Salernitanus, Issac Judaeus, Aegidius Corbolensis, et al. Medical Miscellany (14th C)
Incipit: Avree Alexandrine

Pal.lat.1739, David Felix Reuter Carmen gratulans (1594)
Incipit: MeloΣ Eyktikon Pro felice Natali XXXII. Serenissimi ac Illustrissimi Principis ac Domini D. Friderici IV

Codices Palatini Entry, from Heidelberg


Pal.lat.1743, Antonio Brucioli Parabole, proverbi et sententie (1551-1575)
Incipit: Parabole prouerbi et sententie di Antonio Brucioli Libro Primo.

Pal.lat.1744, Veit Örtel Annotationes in Hesiodum, Annotationes in Theokritum (1554-1557)
Incipit: Annotationes in Hesiodvm af Vito ôrtel Winshimio dictatæ Anno salutis

Codices Palatini Entry, from Wittenberg


Pal.lat.1755, Compendium grammaticae (c. 1473)

Codices Palatini Entry, from Heidelberg (?)


Reg.lat.493, Hagiography, fragments (11th-12th C)
Incipit: sp[irit]u alacher corde intrepidus, cæreribus ignorantibus

See Bannister, H. M. Monumenti vaticani di paleografia musicale latina ID# 239 (some folios, 11th C neumes from Rebais)


Reg.lat.566 (Upgraded to HQ), Hagiography, fragments (9th-12th C)
Incipit: pauperib[us] chr[ist]i & egerus atq[ue] peregrinus quis ut festur

See Bannister, H. M. Monumenti vaticani di paleografia musicale latina ID# 303(f.60r, Aquitanian neumes), ID# 141 (f.23r), ID# 319(f.57v)


Incipit: De preceptis decalogi. Preceptor[um] diuine legis de calo-go

Reg.lat.1132, Gilebertus Anglicus Compendium seu Lilium Medicinae (1275-1325)
Incipit: Incipit lib[er] morbor[um] ta[m] u[niversa]liu[m] q[uam] p[ar]tic[u]lariu[m] a ma-gis[t]ro Gileb[er]to Anglico editus ab om[n]ib[us] auctorib[us] &

Reg.lat.1367, Cicero On the Dream of Scipio
Incipit: [C]um in africa[m] venisse[m] a mallio co[n]sule ad quarta[m]

Reg.lat.1383, Guillaume le Breton Philippeis (13th C)
Incipit: [I]n laudes ludouice tuas magni

Reg.lat.1407, Justinus Commentarius in epitoma historiarum Philippicarum Pompei Trogi, etc (15th C)
Incipit: Imperio asirior[um] a Nino Rege osq[us] ad Sardanapalum

Reg.lat.1412, ps-Cato, Ovid, Matthew of Vendôme Disticha, Ecloga Theoduli, Remedia amoris, Tobias, etc. (14th C)

Reg.lat.1475, Bartolomeo della Fonte Panegyrici Latini (15th C)
Incipit: Plinii nepotis iunioris panegyricus ad Traianum imperatorum Incipit fœliciter. Bene ac sapienter p. c. maiores

Reg.lat.1745, Vincent of Beauvais Flores de gestis beatae Mariae virginis
Incipit: (f.IIr) Hortus Virg[inis] a sanctis in

Reg.lat.1785, Horace Odes, Carmina Seculare, De arte poetica (15th C)
Incipit: Moecenas atavis edite regibvs. o, et presidiu[m] et

Reg.lat.1787, Ovid Amores (15th C)
Incipit: Pvblii ovidii nasonis ele-giarvm sive amorvm li. Primvs. Qvi modo nasonis fueramus

Incipit: Recentior Codx. Sæc initio v[er]ba p[er] mittie. Liber iste intitulatur Samasus de gerstis Ponti-ficum

Reg.lat.1827, Prosper Aquitanus Epigrams (15th C)
Incipit: Iste propser fuit equitanicus vir eruditissim-us omnium

Reg.lat.1828, Juvenal, Horace Satires, glossed, De arte poetica (1432)
Incipit: Cum p[o]p[u]l[i]m gregibus p[re]mit hic comita[m] spoliator

See JONAS, see Biblissima


Reg.lat.1835, Prudentius Psychomachia

Reg.lat.1849 (Upgraded to HQ), Hagiography
Incipit: Questa e la tauola de tute le legende qua intro scripte. cioe in prima

Reg.lat.1882, St. Augustine City of God (c. 1458-1470)
Incipit: De aduersarus nominis chr[ist]i quibus uictis inuastatio ne urbis propter chr[istu]m barbari pepercerunt

Decoration was completed after the death of the original patron, Pius II's bursar Gilforte Buonconti of Pisa, by Jacopo da Fabriano. The first page of text, between current f.1 (Table of Contents) and f.2 is now in the BM Siena, MS 218, as per handwritten note f.2r/1


Reg.lat.1893, Hugo Bentius de Senis Quaestiones, In artem parvam Galeni (c. 1413)

See Mirabile


Reg.lat.1894 (Upgraded to HQ), Bartholomew de Senis, Gentile da Foligno, et al. De venenis, ntendo modernos, Terme secundum, etc (15th C)
Incipit: [O]portet e[n]i[m] qui vult esse magister et artifex per-fectus i[n] artib[us]

See Mirabile


Reg.lat.1934, Bible, Interpretation of Hebrew Names
Incipit: I[n]cip[it] ep[isto]la s[an]c[t]i J[er]onimi ad paulinu[m] de om[n]ib[us] Frater ambrosius tua michi

Reg.lat.1937, Cyrillus Alexandrinus, George Trapezentius(tr) In Johannes (tr) (15th C)
Incipit: Ad sanctissimum papam Nicolaum quintum Georgii Trapezentu in traductione co-menrariorum cyrilii in ioannis euangelium præfationem lege feliciter. Mvlta spatiosaq[ue] uolumina ex graeco sermone

Includes arms of a Piccolomini pope


Reg.lat.1946, Robertus Valturius De re militari (15th C)
Incipit: Elenchvs et index rervm mil[es] quæ singulis codi-cil huius voluminib[us] continentur

Reg.lat.1948, Marinus de Caramanico Commentary to Constitutiones Frederici secundi (13th C)

First 2 folia are heavily water damaged


Reg.lat.1949, Officium (c. 1475-1503)
Incipit: Incipit offi[ci]u[m] b[ea]te auree v[ir]ginis et m[a]r[tyr]is ad v[espera]s an[tiphon]. A ro-ma missa[m]

See Iter liturgicum italicum, includes notated music, dated by the arms of Cardinal (not pope) Della Rovere, See Bannister, H. M. Monumenti vaticani di paleografia musicale latina ID# 809[ Title: Officium Aureae, Folio: passim, Century: 1483-1503, Notation: quadrata


Reg.lat.1952, Seneca Tragedies (14th C)
Incipit: Uela cocito tibi crescit omne, Et quod occasus uidet & q[ou]d ortris

Incipit: Liber andromaci Medici in arte tyriace magne alpharoch antidoctorum. Incipit foeliciter. Qvoniam bonu[m] init q[uo]d fecit andromacus

Reg.lat.1967, Hagiography
Incipit: e quella i[n] contene[n]te uolse che la nostra donna listesse allato & no[n] si

Appears to be a collection of saints lives in Italian


Reg.lat.1971 (Upgraded to HQ), Boethius Consolation of Philosophy (tr), glossed
Incipit: Descendo io comi[n]ci-are la esplanacione de libri di boetio de la consolatione de la fi-losofia

Reg.lat.1972, Queen Kristina's Gotland tax book and Gotland's land audit (c. 1652-1654)
Incipit: A. Allfive Sochu, 6:10

Reg.lat.1976, Statius Siluae
Incipit: P. Papinii statii liber primus Siluarium. Statius stellae suo salutem. Div mvltvmqve dvbitaui Stella

Reg.lat.1977, Boccaccio Genealogie deorum gentilium
Incipit: (f.6r) Genealogie deorum gentilium s[e]c[un]d[u]m Jo. bo. de celtardo ad hugonem ih[e]r[usa]l[e]m et cipri regem liber primus. Incipit prohemium

ff.1r-5v are an index


Reg.lat.1979, Festus Pompeius De uerborum significatu (15th C)
Incipit: Cargitatis mvnere sapi-entia ponentiaq[ue] p[er] fulgido

Reg.lat.1982, Galfridus Anglicus Poetria Nova (glossed) (c. 1479)

dated on f.1r


Reg.lat.1983, Macrobius Saturnalia
Incipit: Multas variasq[ue] res in hac uita nobis Eustachi fili

Reg.lat.1984, Servius Honoratus Vita Virgilli, Commentary on the Aenied (1412)
Incipit: Seruii Mauri honorati Comme[n]taria super æneide Maronis Incipiu[n]t. VIRgilius Maro mantuanus parentibus

See JONAS, dated in colophon on f.260v


Reg.lat.1986, Pliny the Younger, Martial Letter to Martial, Epigrams (15th C)
Incipit: D. M. Apollinia que vocitabar Lapide hoc inclusa quiesto

Reg.lat.1989, Strabo, Guarinus Veronensis (tr) Geographica (tr) (15th C)
Incipit: Evrope continens est asiam ad tanaim illi conuictam

Reg.lat.1990, Suetonius The Lives of the Twelve Caesars (15th C)
Incipit: C. Svetonii Tranqvilli de vita dvodecim cesa-rvm inicivm libri pri-mi divi ivlii cesa-ris

See Biblissima, border of f.1r signed "Iacopo da Fabriano"


Reg.lat.1992, Maphaeus Vegius, Cicero, et al. Astyanax, De senectute, Paradoxa ad Brutum, etc. (c. 1463)
Incipit: (f.2r) Astiana Co[m]pillatu[m] per mafeu vegiu laudensem. Musa reffer que causa

See Biblissima, scribe: Antonio de Varexio (ff.20r-26v) see colophon on f.26v


Reg.lat.1998, Nicolaus de Cusa Cribratio Alkorani
Incipit: Cribratio Alhoran. Pio Secundo Vniuersalis Christianorum Ecclesie su[m]mo Sanctissimoq[ue] Pontifici. Sume Sanctissime papa libellum hunc, per humilem seruulu[m]

scribe: Peter von Erkelenz


Reg.lat.1999, Seneca Tragedies (15th C)
Incipit: In primo libro .s. hercule furente quinq[ue] sunt actus. Primus est querimonia Junonis de herc[u]le et amicatio chori de varia solertia hominu[m]

Reg.lat.2000 (Upgraded to HQ), Mondino dei Luzzi, Albertus de Zanchariis in Avicennam de generatione embrionis, in Galeni libros de accidente et morbo (15th C)

Reg.lat.2011, Jacobi Wemmers Lexicon Æthiopicum (17th C)
Incipit: (f.1r) Eminentissimo Principi Antonio Barberino S.R.E. Card. Sacr. Cong De Propaganda fide Præfecto Dignissimo

Reg.lat.2013, Horatius Massarius Sabiniados, Book IV (c. 1600)
Incipit: (f.1r) In Primum Sabiniados Librum Argumentum. Originem Habuere Sabini a Laudimoniis nam concilio fluminis

Dated on f.IIIv


Reg.lat.2019, Franciscus Sperulus, Nicolaus de Valle, et al. Carmina
Incipit: Cornelii Galli Vita. Cornelivs Gallus Foroliuiensis orator ac Poeta clarissimus ex infima fortuna

Reg.lat.2027, Fredrigo Badoer, et al Letters (16th C)
Incipit: Messer claudio Tholomei à messer Gio[vanni] Battista Amastheo

Reg.lat.2031, Dell'Arte del Combattere specialmente Contra Turchi, Book V. Dell'Ordinanza
Incipit: (f.IIr) Vna della cause & la puì principale per la quale contra il Turco in-tanti anni ancora non si è fatto quel progresso

Ross.731, Livy History of Rome (14th-15th C)
Incipit: (f.1r) lla bouea aurete la signoria pero-chelli aueua auto il primo augur-io laltra parte dicea che Romolo

prefaced by a poorly-foliated 19th C addition


Ross.763, Vita di Prospero Colonna (17th C)
Incipit: (f.1r) Vita di prospero colonna, Li diuino Platone il quale della perplessita e confusione de nomi

Ross.828, Gilles Bellemère Commentary on the Decretals
Incipit: Incipit Rubrica de excep-tionibus. Tractanu p[ro]bationu[m] in

Ross.838, Angellus de Gambellionibus Aretinus Commentaria super Institutionibus (1449)
Incipit: O carissimi vi-ri D[omi]ni Aug[usts] de Gambi gliombus de aretio legu[m] doc-tor[us]

four colophons, f.96v (Feb 11, 1448), f.247r (Oct 16, 1448), f.307v(Dec 20, 1448), and f.358r (dec 31, 1449)


Ross.849, Iacobus de Cessolis De moribus hominum et officiis nobilium super ludo Scachorum (1442)
Incipit: Liber scachorum siue de moribus ho[m]ini et maxime ludimi scachorum scientium & presertum nobilium qui creditur [com]positus fuisse Anno d[omi]ni millesimo tricentesimo vigesi[m]o septi[m]o

The text is dated to 1327


Ross.933, Juvenal, Horace, Lucan, Virgil, Ovid, et al. Collected Latin Excerpts (15th C)
Incipit: Sequuat[ur] aliqua collecta succincta ex Juuenali Carmi[n]a signabis apponit que iuuenalis

Ross.944, Petrarch Africa (15th C)
Incipit: Francisci Petrarce Poete Florentini Affrica Incipit. Et mihi conspicvv[m] meritis belloq[ue] tr-e mendvm

Ross.946 (Upgraded to HQ), Boccaccio L'elegia di Madonna Fiammetta (1463)
Incipit: Suole amiseri acreciare de dolersi

Dated in colophon on f.66v


Vat.lat.9653.pt.1, St. Augustine Sermons (17th C)
Incipit: (f.2r) festo Pascha de Alleluya quod mofo in spe cantat[ur] postea

Vat.lat.9705, Francisci Antonii Zaccaria , Francisci Cancellieri Nuovo Effemereologio universale (1780)
Incipit: (f.Vr) Al nobilissimo signor marchese Francesco Naro Patrizi Qvesto Nvovo Effemerologio come a preclarissimo mecenate giovanni desideri romano co' sentimenti della Piv Osseqviosa Stima offre e consacra ammiratore di qve' pregi che la rara moderazione di

Contains later handwritten notations


Vat.lat.9709, Aloysii Ranghiasci, Francisci Cancellieri Bibliografia Storica delle citta, e luoghi dello Stato Pontificio (1792)
Incipit: (p.III) III Al Lettore. Conta l'Italia più, che qualunque altra Provincia d'Eu-ropa un gran numero di Città

Contains later handwritten notations


Vat.lat.9771, Hieronymi Amati Libelli in quibus inscriptiones veteres et excerpta varia e libris de rebus antiquis Aegyptiis, Etruscis, Graecis, Latinis, Book XXXVIII (c. 1830)

Vat.lat.9782, Hieronymi Amati Miscellanea quorum, Index (19th C)
Incipit: Papi. Anni di Christo. Imp[er]atori

Vat.lat.9822, Antoninus Florentinus Instrictione simplicium confessorum
Incipit: Prologus sup[er] tractatu de In-structione simpliciu[m] c[on]fessorum Edito auenerabili pre[] fr[atr]e Antonino ord[in]is p[re]dicator[um]

See Iter liturgicum italicum, See Bannister, H. M. Monumenti vaticani di paleografia musicale latina ID# 501 (front and rear flyleaves, fragment of an Antiphonarium)


Vat.lat.11274 (Upgraded to HQ), Index omnium librorum Congregationis Montis Olivetti (c. 1598-1603)

Part of a large set of library catalogues from religious houses, Vat.lat.11266-11326


Vat.lat.15356.pt.1, H. Conneau Oratio Dominica, Part 1 (1874)
Incipit: Collection de Pater Noster Faile, reunie et ectite par le Dr. H. Conneau. S'elevant a 2008 en Langues & Idiomes divers

Vat.lat.15356.pt.2, H. Conneau Oratio Dominica, Part 1 (18974)